عزیز شاہد ۔۔۔ شاعر ہک تخلیق کار

عزیز شاہد ۔۔۔ شاعر ہک تخلیق کار  

(فداحسین گاݙی)

شاعر لفظیں دے ورتارے نال لفظیں کوں اشارے دی حیثیت کنیں اُچا کرکے استعارہ دی حیثیت وچ وَرت کنیں، لفظیں کوں ننواں ابلاغ، ننواں مفہوم ݙے کنیں معنیں دی ننویں دُنیا تخیلق کریندے۔ مثال کیتے عزیز شاہد دی ایں نظم کوں گھندے ہَئیں۔

ٻَیڑیاں ساڑ سُوا کر چھوڑین

کُجھ نئیں چھوڑیا پَلے

کیا وَنگاں کیا وال وَلانگے

کیا مُندریاں کیا چھلے

ویڑھ سُوا کوں لُوڑھ ݙتا اے

وَہندی سِیڑھ دے رَلے

کون پچھو تے وَلے

ہُݨ تاں ہک بے اَنت طلب دا

تھل اے پیریں تَلے

کون پچھو تے وَلے

ایں نظم وچ ٻیڑیاں ‘ وَنگاں ‘ مُندریاں ‘ چھلے اَپݨے لُغاتی معنیں وچ نئیں ورتیئے ڳئے،  نہ وَہندی سِیڑھ اَتے تھل دا او مفہوم ہے جیڑھا اِنہیں دا لُغات وچ ݙتا ڳئے ۔ ٻیڑیں ‘ ونگیں ‘ مُندریں ‘ چَھلیں کنیں  مُراد اسباب ہے اَتے وَہندی سیڑھ کنیں مُراد ایں اسباب ‘ ایں سامان دی تباہی اَتے بربادی ہے ۔ اے سبَھ کُجھ ہک عزم‘ ہک ارادہ ‘ ہک طلب واسطے کیتا ڳئے اَتے طلب دے وچ ثابت قدمی کیتے ایں سامان کنیں جی چُھڑایا ڳئے ۔ تھل دا ݙکھ کشالے جیڑھا جو شاعر ایں عزم واسطے برداشت کرݨ لو تیار ہے ۔ ایں ننویں انداز وچ لفظیں کوں وَرت کنیں خیال دی ہک ننویں دنیا خلق کیتی ڳئی ہے ۔ اینویں عزیز شاہد دی ہک ٻئی لائن !

ساوݨ مینگھ مَلہاراں مُوسم

جنگل ٻیلے وَسوں

آ سانول وَل وَسوں

ساوݨ ‘ مینگھ ‘ ملہار ‘ مُوسم جنگل ‘ ٻیلا جے اپݨے لغاتی مفہوم وچ ورتیے ونڄن ہا تاں اے لفظ اشارہ دی حیثیت رکھݨ ہا ۔ ہُݨ اے لفظ شادابی ‘ خوشحالی دا استعارہ ہِن ۔ ساݙے کلچر وچ ساوݨ ‘ مینگھ ملہار اَتے جنگل ٻیلے کوں قدیم کنیں ہک خاص حیثیت رہی ہے ۔ اے او کلچر ہے جݙاں ساوݨ وچ مینہہ تھیون ہا ‘ دریا چڑھن ہا ‘ کانہہ ٻیلے وچ ساوے  ہوون ہا  اَتے مہاڳاں چھڑکے کھیر دے لوٹے ݙیون ہا اَتے اے کھیر مکھݨ لوکیں دی خوشحالی دا موجب بݨن ہا ۔ انہیں لفظیں دے پچھوں جیڑھی روایت ہے او   پیلھے کنوں شاعری وچ ورتیندی آندی پئی ہے۔ اوندے سہارا گھن کے عزیز شاہد انہیں کوں استعارے دے طور ورتیئے ۔ لفظیں دا اے جذباتی اَتے تصوراتی رویہ اِنہیں دے استعاراتی استعمال دی وجہ کنیں پیدا تھئے اَتے ساݙے اندر خوشی اَتے خوشحالی دی سِک اَتے سدھر پیدا کرکے سانول نال وَل وَسݨ دی خواہش پیدا کیتی ہِس۔ لفظیں دا ایہو ورتارا شاعر دی تخلیق کاری ہے۔ ایہا تخلیق کاری زبان کوں وسعت ݙیندی ہے۔

دراصل ڳالھ کنیں ہَٹ کے استعاریں دی اپݨی ہک روایت ہوندی ہے ۔ بدلیں صورتیں وچ روایت دی صورت وی بدلݨی پوندی ہے ۔ وقت لفظیں کوں ننواں تناظر ‘ زبان کوں ننواں لب و لہجہ ݙیندے۔ اے لب و لہجہ استعاریں دے ورتارے دا نتیجہ ہوندے ۔ جے استعارے ننویں وقتیں وچ پُراݨے ورتئیے ونڄن ‘ وقت دے خیالات نہ جذب کیتے ونڄن‘ ننویں خیالیں دے مطابق زبان کوں ننواں آہنگ نہ ݙتا ونڄے تاں زبان دی ترقی رُک ویندی ہے ۔ وَت مدتیں تئیں کھنڈر‘ کھنڈر اِی رہندن ۔ پَر اے تاں نشان ہوندن جو اِتھاں کݙاہیں آبادی ہوندی ہئی ۔ اَڄ دی آباد کاری دا موجب نئیں ہوندے۔ خیر اے تاں ڳالھ ہئی جو جے زبان کوں وسعت نہ ݙتی ونڄے تاں زبان چُڑھدیں چُڑھدیں مَر ویندی ہے ۔ اے نہ جیوݨ وات ہوندی ہے نہ مرݨ وات ۔ جے سِرے کنیں کہیں زبان کوں نہ مَنیا ونڄے ‘ نہ لکھیا ونڄے،  نہ پڑھیا ونڄے تاں اُوں زبان دا کیا بݨدے؟ زبان دے ٻولݨ آلے شاید کجھ ݙس سڳن یا صحیح جواب تخلیق کار ݙے سڳن۔

جھیڑے دا سَت، سَت دا نروار

جھیڑے دا سَت، سَت دا نروار

(شاکا سانگھڑی)

اڄ سرائیکی سنگت اتیں تحریک وچ ہک جھیڑا جھڑیندا پئے۔ اے جھیڑا سوشل میڈیا اُتے جھڑیندا پئے، سرائیکی کٹھ جھیڑے بݨ چُکن۔ پُراݨے یار کھینڈو کھانڈ تھیندے پئین اتیں نویل سنگتی پُچھدن: " بھل اے جھیڑا ہے کیڑھی ڳالھ دا ؟"

جھیڑے دی ایں بیکاری بارے ہزاراں ورھیں پیلھوں سندھ ھند دی وَسوں وچ ارجن ہک اینجھا ای سوال مہاراج کرشن کنیں پُچھیا۔ کورو پانڈو وچالے مہا یُدھ دا پڑ لڳیا پیا ہئی۔ ارجن جیڑھا پانڈویں دا ہک مہان یُدھی ہئی اتیں جیندے رَتھ دی واڳ کرشن دے ہتھیں ہئی، او یُدھ کرݨ دی بجائے نروار وچ پئے ڳیا۔ اوں کرشن کوں آکھیا: " مہاراج، اے اپݨے سکے سوتریں اتیں پراݨی سنگت نال بھڑ اتیں اُنہیں کوں مار کنیں جیڑھا راج پاٹ میکوں ملسی، او میکوں نئیں چاہیدا۔  میݙا مَن نئیں مننیدا جو میں یُدھ کراں؟" وت کرشن اتے ارجن دی ہک لمبی ڳالھ مہاڑ تھیندی ہے۔ کرشن اونکوں سمجھیندے جو مرݨ جیوݨ اننت دے لشکارے ہن۔ اتیں اے یُدھ  نہ راج پاٹ کیتے ہے نہ لوبھ لالچ کیتے۔  بھگت اتیں یوگی دا انہیں شئیں نال کیا سانگا؟ نہ ای کاوڑ تیں کرودھ اُنہیں دا کرم ہوندن۔ اُنہیں دا کرم چھڑا سَت (سچ) کیتے ہوندے۔ توں ما پیو، سکے سوہریں، سنگت یار، سبھیں کوں پریں رکھ اتیں سَت کیتے بھڑ۔

بھگتی ہووے یا یوڳی، منصوری ہووے یا سرمدی، عیسی ہووے یا حسین۔۔۔۔ انہیں سبھیں دی حضوری حَق / ست اڳوں ہوندی ہے۔

کوئی پُچھ سڳدے جو بھئی ایں اڄ دے سرائیکی سنگت دے جھیڑے دا انہیں مہان ہستیں اتیں کرداریں نال کیا سانگا بݨدے؟ جی بݨدے جے پورے من نال نروار کرو تاں۔

"بی بی (شہید) تُہاݙی کیا لڳدی ہے؟" ساݙے کل دے ہک پردھان سنگتی اتیں اڄوکے جھیڑے دے وݙے کردار 1990 وچ اے سوال پُچھدن۔۔۔۔ "جی ساݙی کُجھ لڳدی ہے، تہاݙی لڳے نہ لڳے"۔۔۔ اے ولدا ہئی۔۔۔۔

اے جھیڑا ہے قدیم وادی سندھ دے شہیدیں دے آدر دا۔ اے جھیڑا ہے اوں بی بی شہید دے آدر دا جیندے مہان پیو دا عدالتی قتل کیتا ڳیا، جیندے جوان بھراویں کوں سازش کر بے دردی نال مارا ڳیا، جیندی ما ݙکھ دے ہمالیہ سر اُتے رکھ اپݨے ہوش حواس مُتوں ایں دنیا کنیں ٹُرڳئی، جیندے ٻالیں کوں اپݨے ٻلپݨ وچ پیو دی چھاں تے مہر کنیں وانجا کیتا ڳیا، جئیں آپ راول راٹھ دی پنڈی وچ بندوخ دی سدھی گولی پُھل چاتے۔

اے آدر ہے اُنہیں ہزاراں شہیدیں دا جیڑھے ایں راہ وچ بے نام و نشان مارے ڳئے۔

اے آدر ہے مُلتان دے اوں گیل جوان دا جینکوں پیر فرید دی یاری لاوݨ تے توڑ نبھاوݨ دی ریت پالݨ دی سزا ملی۔ اے آدر ہے اوں پیو دا جیندا جوان بچڑا ݙینہہ ݙیہاڑے غائب کیتا ڳیا۔

اے آدر ہے سرائیکی صوبے دی آئینی ترمیم کوں پارلیمنٹ وچ پیش کرݨ دا، نہ کہ اونکوں اسرائیل آکھݨ دا۔

جے نروار کرو تاں اے جھیڑا نہ کاوڑ ہے نہ کرودھ ۔۔۔ نہ وݙیرے ہووݨ دی ڳالھ ہے نہ پڳ ٻدھݨ دی چاہ ہے۔ جیویں سرائیکی لوک سانجھ دے اعلانِ بنگلہ کورائی وچ لکھیا ہوئے جو " اے تاں پیروں ننگی، سروں ننگی سسی دا تھل دا پندھ ہے۔"

جے نروار کرو تاں اے جھیڑا ہے اڄ سرائیکی لوک سانجھ  دی اوں ریت دے ودھارے دا جیڑھی اپݨے آدی واسی ہووݨ دے ماݨ اُتیں اُساری ڳئی ہئی۔ جیڑھی جمہوریت اتیں پورھیت نال جڑت رکھدی ہئی، جیڑھی شہیدیں دا آدر کریندی ہئی۔

جے نروار کرو تاں اے سرائیکی سُنڄاݨ دے پندھ کوں سرائیکی صوبہ دی منزل تائیں پڄاوݨ دا ناں ہے۔ جے ایں نہ تھیسی تاں تھل مارو دا سارا پینڈا کݙاہیں ہک ٻلانگ وی نہ تھیسی۔

ایں پیریں دے پندھ وچ نہ کئی کاوڑ ہے نہ کرودھ ۔ جیڑھا سَت دے ایں سفر وچ سچی سانجھ کریندے، او سنگتی ہے، باقی ہر ہک اوپرا۔۔۔۔