سنڄاݨ دا سوال تے سرائیکی سیاست
شاکا سانگھڑی
سنڄاݨ دے ݙو مرحلے ہوندن۔ ہک اپݨے آپ دی سنڄاݨ جو اساں کیا ہئیں؟ آپݨے آپ دی بطور سرائیکی سنڄاݨ وچ ساکوں چار ݙہاکے لڳ ڳئین۔ اے ہزاراں سالیں آلی مِتھ میں نئیں منیدا۔ لوکیں کوں سرائیکی سنڄاݨ کریندا اساں اکھیں نال ݙٹھی ٻیٹھے ہئیں۔ ساݙے ویلھے سرائیکی دا لفظ کݙاھیں کݙاھیں کنیں پوندا۔ایں کنیں پیلھوں ملتانی تے سرائیکی دے لفظیں دا جھیڑا ہئی۔) میں اے وی نئیں آہدا جو ساݙا وجود ای کائیں نہی۔ ٻولی، جغرافیہ تے تاریخ ہوندیں ہوئیں وی ساکوں اپݨے انج وجود دی سنڄاݨ نہی۔ کیوں؟ اے انج سوال ہے، ڳالھ دریگھی تھی ویسی۔اپݨے آپ دی، اپݨے وکھرپ دی، آپݨے سرائیکی ہووݨ دی سنڄاݨ اساں ہݨ گھن گیدھی ہے۔ سرائیکی ٻولی مردم شماری وچ شامل ہے، سرائیکی زبان دے ڈیپارٹمنٹ ہن، یونیورسٹیں کالجیں وچ پڑھائی ویندی ہے۔کتاباں لکھیندیاں پئین، انہیں کوں ایوارڈ ملدے پئین۔ اساں اے مرحلہ ٹپ ڳئے ہئیں۔سنڄاݨ دی جیڑھی ساݙی اپݨے آپ نال نسبت ہئی، او اساں بݨا گیدھی ہے۔
سنڄاݨ دی ݙوجھی نسبت ہمیش غیر نال ہوندی ہے۔ غیر سڄݨ دشمن ݙوھیں ہوندن پر او چھیکڑ وچ ہوندے غیر ہن۔ سنڄاݨ دی غیر نال اے نسبت ہمیش سیاسی ہوندی ہے۔ قریبی رشتیں وچ وی اے غیر دا سوال نئیں مکدا۔ ماء پیو تے اولاد، ذال پئے، بھیݨ بھرا جیتلے وی قریبی سانگے ہوون، جیتلا وی آپت دا پیار ہووے پر حقوق تے ذمیواری دا (سیاسی) سوال تاں اتھاں وی آویندے۔ اساں جیتلا آکھوں ماءپیو تے اولاد یا ذال پئے ہکو کجھ ہوندن، پر او وت وی ہک نئیں ہوندے۔ (They are our intimate others)
قومی سنڄاݨ وچ تاں غیر نال نسبت دا سوال ہوندا ای سدھا سنواں سیاسی ہے۔ ایندے وچ تاں قریبی رشتیں جہیں کئی قربت وی نئیں ہوندی۔ قومی سنڄاݨ دا سیاسی سوال خودمختیاری دا ہوندے۔ اساں سرائیکیں کیتے عملی طور خودمختیاری دا مطلب سرائیکی صوبہ ہے۔ سرائیکی صوبہ اساں خلا وچ نئیں گھن سڳدے۔ جے اساݙا قومی سیاسی مطالبہ جی ایم سید یاخیر بخش مری وانگ ہک پاکستانی ریاست کنیں انج کئی دیش یا وطن گھنݨا ہوندا تاں وت تاں کم سدھا ہئی۔ نہ کہیں نال غرض رکھو تے نہ واسطہ۔ٻس اپݨے کم تے لڳے ریہو۔ مین سٹریم پالیٹکس وچ کیا تھیندے، اوندے نال کیہاں واسطہ۔
اساں ہک انج دیش یا سٹیٹ نئیں گھنݨی، اساں ہک صوبہ گھنݨے (جے میں مقصد بارے بھلدا نئیں پیا تاں)۔ ایں مدعے وچ ساݙے کئی شریکے ہن۔ پنجابیں نال سدھا سنواں شریکا ہے۔ پختونیں، بلوچیں، سندھیں نال ٻئی طرانح دا شریکا ہے۔ جے تائیں ساݙے صوبے دا حق اے قوماں نئیں منیداں اوں ویلھے تائیں صوبہ نئیں بݨ سڳدا۔ صوبہ پارلیمنٹ وچ بݨسی تے پارلیمنٹ وچ انہیں سبھیں قومیں دے نمائندے ہن۔ وت جے پارلیمنٹ دا مرحلہ وی گذر ونڄے تاں پروسیجرز موجباڳوں پنجاب اسمبلی کنیں وی ݙو ترہائی اکثریت چاہدی ہے۔مطلب پنجابیں کنیں وی منواوݨے۔
اے سبھ کم کیویں تھیسی تے کون کر سڳدے؟ کیا ساݙی اڄ کوئی اینجھی قوم پرست سیاسی جماعت ہے جیڑھی سرائیکی وسیب وچ اکثریت نال الیکشن وی جیت ونڄے تے وت ٻنہیں قومیں دے نمائندیں کوں وی قائل کر گھنے جو او ایتلے وݙے آئینی تے پارلیمانی پروسس وچ ساݙا ساتھ ݙیون؟ جے ہے تاں ݙسو! میکوں تاں ہک سیٹ جیتݨ آلا وی کئی قوم پرست گروپ نئیں لڳدا۔ جے اے اڳلے کئی ݙہاکیں تائیں وی لڳے رہون تاں الیکشن نہ جیت سڳسسن۔
ساݙے واسطے ہݨ پریکٹیکل تے ورک ایبل راہ کیا ہے؟ صوبہ کیتے ساݙا اڄوکا وݙا ہتھیار ووٹ ہے۔ساݙے سبھیں شریکیں کوں اساں کنیں ووٹ چاہیدے۔پنجاب دی مسلم لیگ نواز شریف کوں اقتدار کیتے سرائیکی وسیب دا ووٹ چاہیدا ہے۔ سندھ دی پیپلز پارٹی کوں وی اساں کنیں ووٹ چاہیدا ہے۔ پی ٹی آئی (ڄاݨ نئیں اے کتھوں دی ہے؟) کوں وی اساں کنیں ووٹ چاہیدا ہے۔ پی ٹی آئی صوبہ دے انتخابی وعدے نال گورنمنٹ وچ ہے تے صوبہ دا اتا پتا نئیں۔ مسلم لیگ نواز شریف تاں ساݙی سدھی سنویں وَیری ہے۔ بچ بچا کنیں ہک پیپلز پارٹی بچدی ہے جیڑھی اپݨے مفاد تے غرض راہوں (اتھاں میں مفاد تے غرض ای لکھے) ساݙے صوبہ دے مطالبے نال مثبت نسبت رکھدی ہے۔ پیپلز پارٹی دی ایں غرض وچ ساݙا ووٹ تاں شامل ہے ای ہے پر نال ای پنجاب دی ونڈ اوندے کیتے ہر حوالے نال سوٹ ایبل ہے۔ایہا سوٹ۔ایبلٹی ہے جو اوں 2012 وچ انج صوبہ دا آئینی تے پارلیمانی منڈھ ٻدھا۔ اے کم ووٹ کنیں ودھ غرض نال جڑیا ہویا ہئی۔ جے چھڑی ووٹ دی غرض ہوندی تاں 2013 وچ تاں سرائیکی وسیب وچ اونکوں صوبہ کیتے کوئی ووٹ نہی ملیا۔ اینویں ای 2018 دے الیکشن وچ وی جنوبی پنجاب صوبہ محاذ تے پی ٹی آئی کوں وݙی اکثریت ملی۔ ٻیا تے ٻیا صوبہ دا نعرہ لاوݨ تے اوندے کیتے کم کرݨ آلے سید یوسف رضا گیلانی کوں وی جیت نہ تھئی۔
پیپلز پارٹی دی سرائیکی وسیب نال غرض چھڑی ووٹ دی نئیں۔ او تاں ہر پارٹی دی ہے۔ جے تساݙے آکھے موجب پیپلز پارٹی اپݨی روح وچ سندھی پارٹی ہے تاں سندھ دی پنجاب دی ونڈ وچ دلچسپی یا غرض ووٹ کنیں اڳوں ہے۔ پیپلز پارٹی ساݙی دوست نہ ہوسی، سندھی ساݙ ے دوست نہ ہوسن، پختون تے اے۔این۔پی ساݙے دوست نہ ہوسن، محمود اچکزئی تے اوندی پارٹی وی ساݙی دوست نہ ہوسی، اے سبھے ساݙے شریکے ہوسن۔ پر انہیں دی اپݨے وݙے مخالف پنجاب دی ونݙ وچ تاں غرض ہے۔ ایہا غرض ہے جو محمود اچکزئی جیتلا وی نواز شریف دا ساتھی بݨے پر کہیں جلسے وچ سرائیکی دی ڳالھ کرݨ نئیں بھلدا۔ جݙاں پونم بݨی تے پختونیں، بلوچیں تے سندھیں سرائیکیں کوں پنجویں قوم منیا تاں اوں ویلھے انہیں کوں ووٹ دی کیڑھی غرض ہئی۔ آمر مشرف جݙاں سرائیکی دا ایشو چاتا تاں اوندی وی ووٹ کنیں ودھ اپݨے دشمن نواز شریف تے اوندی پاور بیس کوں کمزور کرݨ ہئی۔
آہدن دشمن دا دشمن سڄݨ ہوندے۔ سیاست دی شطرنج وچ تاں سروں ایہو ای اصول چلدے۔ ایں اصول سانگے ساکوں اڄ پیپلز پارٹی ودھ سوٹ کریندی ہے۔ جے اونکوں سرائیکی وسیب دی حمایت مل ڳئی تاں او اپݨی غرض، مفاد کیتے پنجاب دی ونڈ دے ایجنڈے کوں ودھیسی۔ ساݙی پیپلز پارٹی، سندھیں، پختونیں، بلوچیں نال ایں سانجھے مفاد دی نسبت ہے جیندی اساں سنڄاݨ کرݨی ہے تے اپݨا سیاسی چݨاؤ کرݨے۔
