ٻولی، تریمت بھاونا اتیں جنسی وِتھ ۔۔ وقاص بلوچ

ٻولی، تریمت بَھاونا اَتیں جنسی وِتھ

وقاص بلوچ

میری وولسٹون کرافٹ کنیں گھن کرائیں سیمن ڈی بووار تانڑیں سبھے تریمت بھاوݨیں (feminists) دا ایں گالھ اُتیں کٹھ ہے جو جنسی وِتھ کہیں طرانح فطری (biological) نئیں ہوندی۔ انہیں دا آکھݨ ہے جو جنسی وِتھ تے وَکھرپ دے پھپھڑن دا ہک وݙا کارݨ وَسوں تے اوندے ورتارے دی ٻولی ہوندی ہے۔

سَتر دے ݙہاکے وچ جݙاں مغربی دنیا اَتے امریکا وچ لسانیاتی مطالعات وچ ٻولی اَتے جنس (لینگوئیج اینڈ سیکس) کوں پرکھ پرچول وچ گھن آیا ڳیا تاں لینگوئیج اُتیں کم کرݨ آلیں تریمت بھاوݨیں (فیمنسٹس) ٻولی دے کیتی کرت کوں جنسی وتھ تے کھرپ دا مُنڈھ آکھیا۔ ایں سانگے ٻہوں ساریں تریمت بھاوݨیں (فیمینسٹس) دی دلچسپی ایں سَمسیا وچ ودھ ڳئی جو کیویں کہیں وسوں تے اُوندی ٻولی دا جنسی وِتھ تے وَکھرپ اُسارݨ تے ودھاوݨ وچ کردار ہوندے؟

ماہرِ لسانیات ٻولی اَتیں ساݙی سمجھ بوجھ دے آپت دے سانگے کوں ݙو درجیں وچ ونڈیندن۔ انہیں ݙوجھے درجے کوں "مائیکرو درجے" دا ناں ڈِتونے جیہرا عام ٻول چال وچ ورتیندے۔ جݙاں جو پیلھا درجہ جیہرا ٻہوں اہم اے، او "میکرو درجہ" سݙویندے۔ اینکوں اداریں وچ ورتیجݨ آلی سٹینڈرڈ ٻولی آکھیا ونج سڳدے۔ اے ہک سلہاڑ دی طرانح کم کریندی ہے۔ اے زبان دے ڈھنگ ڈھالے دا اَیرا بدھیندی اے۔ جینجھا تأثر اے پیدا کریسی، ٻولی اونکوں "مائیکرو درجہ" اُتیں اختیار کر گھنسی۔ مائیکرو درجہ ہک سطحی درجہ ہے۔ اِتھاں تریمت جُوان دے وکھرپ تے آپت دی وتھ کوں سمجھݨ سُوکھا ہے، کیوں جو ایں وکھرپ دی سُدھ ٻُدھ ساکوں اپݨے روز ݙیہاڑے دے جیوݨ وچ جھلݨی پوندی ہے۔ اتھاں مرد کوں پیلھی صنف (جینڈڑ) اَتے تریمت کوں ݙوجھی صنف (جینڈر) سمجھیا ویندے۔ مرد کوں بہادر، دلیر، گبھرو بݨا ݙتا ویندے۔ اوندے اعصاب کوں ہک نمونہ بݨا کنیں پیش کیتا ویندے۔ جݙاں جو تریمت کوں نازک جہیں احساسات رکھݨ آلی ہک گُݙی وانگ ݙ ٖکھایا ویندے۔ اصل وچ "میکرو درجے" اُتیں ادارے یا سلہاڑاں سرگرم ہوندن جیہرے ایں سوچ کوں چھوٹے درجے اُتیں ودھارا ݙیندن۔ ݙ وجھے لفظیں وچ "مائیکرو درجے" دی سوچ دی لغام اُنہاں "میکرو درجے" دے سلہاڑیں اَتیں اداریں دے ہتھیں ہوندی ہے۔ ٻہوں پیشے ہن جنہیں وچ عُہدیں دے ناں اینجھے ہِن جیہرے چھڑی مرد دی نمائندگی کریندن تیں اِتھاں تریمت دے ناں کوں سروں ٻاہروں کڈھ ݙتا ویندے، جیویں جو اے پیشہ چھڑا ہکڑی جنس کیتے ہووے اتیں او وی مرد ۔ "چیئرمین"، "ورک مین"، "فور مین"، کجھ نوکریں تے عُہدیں دے اینجھے ناں ہِن جنہیں وچ تریمت دا ناں تھاں ای نئیں ہوندا۔ کجھ نوکریں یا پیشیں دے ناں اینجھے ہِن جتھاں پیلھی وار سُچیندے ہوئیں کݙاہیں تریمت ساݙے چیتے وچ ای نئیں آندی۔ جیویں جو "ڈرائیور، کھڈاری، لکھاری" وغیرہ۔ ساݙی ہر لکھت وچ ، ہر کتاب وچ جتھاں جنس نشابر ناں تھیندی ہووے، اَساں اُتھاں چَھڑا مرد ای مرُاد گھندوں۔ کجھ لوظ اینجھے ہِن جنہیں وچ جنس کھینڈو کھانڈ نئیں ہوندی ( Non-generics)، بَھل اُنہیں دے ورتارے وچ وی ساݙی عملیت ساکوں محسوس کرویندی ہے جو اِتھاں مرد ای مُراد ہوسی۔ جیویں جو میں آکھاں "او ٻال پَندھ وچ ٻنہیں ٻالیں کوں پچھوں چھوڑ گئین"۔ اِتھاں لفظ "او" توڑے جو غیر جنسی لوظ ہے پر ساڈی عملیت (pragmatics) ساکوں مرد دے معنی دی پاسیوں گِھن ویندی ہے۔ ایندا کارݨ اے ہے جو ساݙی عملیت دا سانگا وَسوں دے مزاج تے وچاریں نال جڑیا ہویا ہوندے۔

کیمرون ہِک ماہر لسانیات ہئی جئیں جنسی لغت کولوں جان چھڑاوݨ دا خیال ݙتا۔ اُوں ایں تصور کوں "لغاتی سُتھریما (verbal hygiene) دا ناں ݙتے۔ الما گراہم ہِک ٻیا امریکی ماہر لسانیات ہئی جئیں ایں وچار کوں امریکی موروثی ڈکشنری سَتھݨ دے روپ وچ وَدھایا۔ اِنہیں ݙوھیں دا سَدھا سَنواں ارتھ غیر جنسی ٻولی دا ودھارا ہئی۔ اَنہیں اِتھاں "میکرو درجے" اُتیں چالو نوکریں تے عہدیں دے ناں وٹاوݨ دا اِہر کیتا جیویں جو "چیئر مین" کو لغت ءچ مِسا کنیں اوندی جاہ تیں "چیئرپرسن" گھن آئن۔ اینویں "فائر مین" کوں مِسا کنیں "فائر فائٹر" گھن آئن اتھوں اَساں اے سمجھ سڳدوں جو جے تائیں "میکرو درجے" اُتیں ٻولی کوں غیر جنسی نہ بݨیسوں تݙاں تائیں وسوں وچ جنسی وِتھ تے وَکھرپ رہ ویسی۔

نواز شریف تے آدینہ بیگ: پنجائی اتہاس دے ݙو ہکو سِنویں کردار۔۔۔ مشتاق گاݙی

نواز شریف تے آدینہ بیگ: پنجابی اتہاس دے ݙو ہکو سِنویں کردار

مشتاق گاݙی

جرمن فلاسفر ویلیم ہیگل آہدے جواتہاس اپݨے آپ کوں ݙو لنگ دُہریندے۔ کارل مارکس ایں ڳالھ کوں اڳوں ودھیندے تے آہدے جو اتہاس ہک واری ݙُبھاڳ تے ݙوجھی واری پَلال دے روپ وچ پھیرا پیندے۔

میکوں نئیں ڄاݨ جو اے فلسفیانہ ڳالھیں کیتلاں درست ہن؟ ہک ڳالھ دا میکوں پَک ہے جو اتہاس وچ ہکو سَنویں کردار ساݙے اڳوں آندے ریہے ویندن۔ ایندی ہک مثال پنجاب دے اتہاس وچ آدینہ بیگ تے نواز شریف دے رلدے ملدے، ہکو سِنویں کردار ہن۔

ݙوھیں دے جیوݨ دی نکی جہیں ڄاݨ کاری نال ای پتہ لڳ ویندے جو کیویں راج پاٹ کیتے رشوت، سفارش تے سازش کوں بے رحمی تے بے اصولی نال ورتیا ونڄ سڳدے تے ورتیا ڳئے۔ ایں کنیں اڳوں ہک نتیجہ اے وی نکلدے جو کیویں پنجاب دی وسوں وچ طاقت دا کوئی روایتی قاعدہ قانون نئیں چلدا اتیں ڳڑدھال تے دٻڑگسنی ایندا ہک وݙا ڳُݨ ہے۔

آؤ! انہیں ݙو کرداریں دی ہک لُنڈی جہیں پرکھ پڑتال کروں۔

آدینہ بیگ دا ڄمݨ 1710 وچ لاہور دے ہک قصبے شرق پور تھیندے۔ ٻہوں چھوٹے ویلھے او جالندھر لڳا ویندے تے اُتھائیں ودھ پل کنیں جوان تھیندے۔ پیلھے فوج وچ بھرتی تھیندے۔ اُتھوں نکل کنیں جالندھر دو آب دے ضلع سلطان پور دی ہک وستی دا پٹواری لڳدے۔ کُجھ ای ویلھے پچھوں ہک ہندو بنئیے شری نواس دھر نال سنگت جُڑیندے تے اوندی سفارش نال لاہور دا مغل صوبیدار ذکریا خان بہادر کنیں پورے ضلع سلطان پور دا فوج دار لڳ ویندے۔

اے او ویلھا ہے جݙاں مغلیں دے راج دا سجھ لہندا پیا ہئی۔ پنجاب وچ گرو گوبند دے مرݨ پچھوں سکھیں دی مغل ایمپائر نال بھیڑی ودھدی پئی ہئی، دہلی مرہٹیں دے رحم و کرم تے ہئی، پنجاب تے ہندوستان اُتے نادرشاہ درانی تے وت احمد شاہ ابدالی دی ہر ویلھے دی دھاڑ ہئی۔

آدینہ بیگ ہک پاسیوں ڈھڳ دھن دولت کٹھی کریندے تے ٻئی پاسیوں راج پاٹ دی چومکھی بھنڄ ورتیندے۔ اوندا ہکو ای ارتھ ہوندے جو کہیں تراویں او لاہور صوبہ دا حاکم بݨ ونڄے۔ ایندے کیتے او مغلیں نال رل سکھیں دا قتلام کریندے۔ سکھیں نال سانجھ کر کنیں مغلیں تے افغانیں نال لڑدے۔ افغانیں کوں مغلیں نال بھڑیندے، دین دھرم کوں ورت کنیں پنجابی مسلمانیں کوں سکھ ہندو دے خلاف ورتیندے۔ مرہٹیں کوں پیسے ݙے کنیں مُلتان تے چڑھائی کرویندے۔

آدینہ بیگ دا جیوݨ ہک دریگھی کہاݨی ہے۔ اوں کہاݨی کنیں ہکو ای سبق نکلدے جو دھن دولت تے راج پاٹ اوندا دین دھرم ہے۔ ایندے کیتے جو بے اصولی تے بے رحمی کرݨی پووے او جائز ہے۔ ایندے وچ او کامیاب وی تھی ویندے۔ 1757 وچ او لاہور صوبے دا حاکم بݨ ویندے۔ کُجھ مہینے پچھوں ہک بیماری نال اڳلے جہان ٹر ویندے۔

نواز شریف دی کہاݨی تاں ساݙے اڄ دی کہاݨی ہے۔ اے وی ہک اینجھے کردار دی کہاݨی ہے جیڑھا دھن دولت تے راج پاٹ کیتے کوئی روپ رچا سڳدے۔ ایندی میکاولئین پالیٹکس وچ بے رحمی تے بے اصولی ایندی تگڑپ ہَن۔ جنرل جیلانی کوں رشوت ݙیوݨ، جنرل ضیاالحق دا روحانی سپتر تھیوݨ، جنرل درانی، حمید گُل تے اسلم بیگ نال سانجھ کر کنیں بے نظیر دے خلاف ہک کٹھ پتلی تھیوݨ، ریاستی طاقتیں نال بھڑن تے جمہوریت پسندی دا لبادہ پاوݨ، اے آر ڈی بݨا کنیں جنرل مشرف نال معاہدہ کر کنیں ملک کنیں بھڄ ونڄݨ، بے نظیر نال چارٹر آف ڈیموکریسی کرݨ تے وت اوندی خلاف ورزی کریندیں ہوئیں چوہدری افتخار دی تحریک دا سرخیل بݨ ونڄݨ، میمو گیٹ وچ کالا کوٹ پاوݨ، ریاستی طاقتیں نال معاہدہ کر کنیں 2013 دے دھاندلی زدہ الیکشن پچھوں تریجھی واری وزیر اعظم تھیوݨ، وت اُنہیں ریاستی طاقتیں نال سویلین بالادستی دا نعرہ مار بھڑن، عدالتی مقدمہ بھگتݨ، سزا پاوݨ تے وت ہک ننویں ڈیل ڈھیل دی گونج وچ علاج کیتے انگلینڈ لڳا ونڄݨ۔ کہاݨی وچ ننواں موڑ اوں ویلھے آندے جݙاں پیپلز پارٹی تے ݙوجھی اپوزیشن جماعتیں نال مل کنیں پی۔ڈی۔ایم بݨدی ہے۔ پیلھوں اسٹیبلشمنٹ دے کردار دی بجائے کرداریں اتیں حملے، وت پارلیمنٹ کنیں استعفیں دا جاری اصرار۔ کہاݨی ٹردی پئی ہے، پندھ کریسی۔

آدینہ بیگ تے نواز شریف دے انہیں ہکو سنویں کرداریں پچھوں جتھاں انہیں کردار دے بے اصولی تے بے رحمی جھلکدی ہے، اُتھاں اے اپݨے اپݨے خاص اتہاس دی ݙس وی ݙیندن۔ پر ایں کنیں وی اڳوں دا سوال اے ہے جو اینجھے کردار سندھ، بلوچستان، پختونخواہ، سرائیکی ویسب وچ کیوں نئیں پیدا تھیندے؟ ایندا جواب کہیں ٻئے ویلھے۔

بھٹو زرداری ۔۔۔ ہیرو تے اینٹی۔ ہیرو ملاپ ۔۔ پیپلز پارٹی دا فُل سرکل .... مشتاق گاݙی

بھٹو زرداری ۔۔۔ ہیرو تے اینٹی۔ ہیرو ملاپ ۔۔ پیپلز پارٹی دا فُل سرکل

مشتاق گاݙی

پیپلز پارٹی دی کہاݨی جݙاں ذوالفقار علی بھٹو تے بے نظیر بھٹو دے ہیروازم کنیں گُذری آصف زرداری دے اینٹی۔ ہیروازم تائیں پُڄدی ہے تاں اے فُل سرکل دا روپ گھن گھندی ہے۔ ہیرو ازم تے اینٹی۔ ہیروازم دا اے ملاپ کیا نتیجہ کڈھدے، ایندے اُتیں اڳوں ونڄ کنیں ڳالھ تھیسی۔ پیلھوں ہیرو تے اینٹی۔ ہیرو جہیں شبدیں دی سُدھ ٻُدھ لازمی ہے۔

بے شک ہیرو جیوݨ تے وسوں کنیں نکلدن پر اُنہیں دا قصہ کہاݨی نال مُنڈھ قدیم دا سانگا ریہے۔ قصہ کہاݨی دا راویتی فریم ہیرو مُتوں ادھورا ہئی۔ ہیرو ہر قصہ کہاݨی دی بݨیادی لوڑھ ہئی اتیں قصہ کہاݨی ہیرو کوں اِمر بݨا ݙیندی ہئی۔ قصہ کہاݨی دے ایں روایتی فریم وچ جتھاں ہیرو ہے، اُتھاں ویلین دا ہووݨ وی لازمی ہے۔ ویلین دا مندپ گندپ ہیرو دی چنڳائی بھلائی, بہادری، دریا دلی تے رحم جہیں من پسند خاصیتیں کوں نُشابر کریندا ہئی۔ ہیرو تے ویلن دا، سڄݨ دشمن دا، چنڳائی بُرائی دا ایہو فریم ہئی جیڑھا روایتی جیوݨ دی خاص سُدھ ٻُدھ ݙیندا ہئی۔

اٹھارہویں صدی وچ جݙاں ناول جنم گیدھے تاں قصہ کہاݨی دا اے روایتی فریم وٹیجݨ لڳ پئے۔ ناول دا جنم ایں ڳالھ دی نشانی ہئی جو پچادھ وچ اُبھردی ماڈرنیٹی ۔۔ جدیدیت دے پچھوں ہیرو تے ویلین دی قصہ کہاݨی دا روایتی فریم ننویں تبدیل تھیندیں حقیقیں کوں ݙکھاوݨ سمجھاوݨ کنیں قاصر ہئی۔ جتھاں انڈسٹری، کامرس، ودھدی شاہری آبادی تے ننویں ٹیکنالوجی نال جیوݨ دی گھمبیرتا ودھدی پئی ہئی، اُتھاں اوندی سمجھ ٻوجھ دے ننویں فریمیں دی لوڑھ وی ہئی۔ انہیں ننویں فریمیں وچ ہیرو تے ویلین دے نال نال ہک ٻیا وکھرا کردار اُبھر کنیں نکلدے جینکوں اینٹی۔ ہیرو آکھیا تے سمجھیا ڳیا۔ جیویں جو خود آپ شبد ݙسیندے جو روایتی ہیرو وانگ اے مکمل چنڳائی بھلائی دی تجسیم نہی ہوندا۔ انیویں ای اے ویلن وانگ مکمل برائی وی نہی ہوندا۔ اینٹی۔ ہیرودا کردار ننویں وٹیندے جیوݨ دی گھمبیرتا تے اوندے تضادات کوں پیش کریندے جیندے وچ چنڳائی برائی، بہادری بزدلی کہیں سادہ دوئی دے روپ وچ نئیں ریندیاں۔ اصل وچ اینٹی۔ ہیرو دا کردار اینجھی ہر دوئی دے وچالے وسدے رسدے۔ نہ او ہیرو وانگ دیوی دیوتا ہے جیندی پوجا پاٹ تھیوے تے نہ ای او ویلین وانگ مُکمل مندا گندا ہے جینکوں بُرائی دی پاڑ سمجھیا ونڄے۔ اڄوکی قصہ کہاݨی دا اینٹی۔ ہیرو ہک اینجھا ونکو ونک کردار ہے جیڑھا جاہ جاہ ٹھوکر کھاندے، چنڳے مندے سبھے کم کریندے پر چھیکڑ تائیں اوندی انسانیت سلامت رہندی ہے۔

بھٹو دا جیوݨ تے کہاݨی روایتی فریم موجب ہک ہیرو دا جیوݨ تے کہاݨی ہے۔ او ہک شہزادے وانگ راج پاٹ وچ آیا، وت ہک پاپولسٹ لیڈر وانگ لوکیں دے دلیں دی دھڑکن بݨیا اتے ہک سمراٹھ وانگ لڑدا بھڑدا سولی چڑھ ڳیا۔ اوندے محبتیں کیتے او انسان کنیں ودھ ہک دیومالائی کردار بݨ ویندے۔ ایہا مثال اوندی پیاری دھی بے نظیر بھٹو دی ہے۔ جݙاں جو آصف زرداری مُڑ منڈھوں بھٹو ازم دی ایں پاپلوسٹ کہاݨی وچ ہک اݨ بھاند کردار بݨ سامہݨے آیا۔ ہک اینٹی۔ ہیرو وانگ اوندی ساری تݨ مار سیاسی جیوݨ دی بے رحمی کنیں چھٹکارا گھنڑ ہے۔ ہک اینجھے ڈھنگ ڈھالے دی تلاش جیندے نال او اپݨی انسانیت بحال رکھے ۔ ایں تݨ مار وچ اوندی وݙی شکتی چنڳائی برائی دی پاپولسٹ ڈیمانڈ کنیں اُتوں، اپݨے ایکلاپے وچ سبھ دے چھٹکارے دا راہ رستہ بݨاوݨ ہے۔

اڄ دی پیپلز پارٹی کوں ݙیکھوں تاں بھٹوئیں دے پاپولسٹ ہیروازم کنیں تھیندی، آصف زرداری دے اینٹی ہیروازم تائیں پُڄدیں ہوئیں ایہوسانجھے چھٹکارے دا اپݨی سکت موجب راہ راستہ بݨیدی پئی ہے۔ ایہو ہیروازم تے اینٹی ہیروازم دا ملاپ ہے جیندے کارݨ اے کتھائیں پارلیمنٹ تے دھرنے دی سیاست دے وچالے کھڑی ہے۔